Alcohol– en drugsgebruik in relatie tot werk: vragen en antwoorden voor werkgevers op een rij

Webinar: het belang van een PMO

PMO staat voor Preventief Medisch Onderzoek. Dit is een preventieve gezondheidscheck die de gezondheid van uw medewerkers direct in kaart brengt. Als dit op tijd gebeurt, kan onnodig verzuim worden voorkomen. In dit webinar neemt Edwin van der Weide (Sazas) u mee langs alle informatie rondom dit onderwerp.

Naar webinar

Gevolgen van alcohol en drugs (op het werk)

Wat zijn de gevolgen van alcoholgebruik?

Alcohol heeft verschillende negatieve gevolgen voor de gezondheid. Vanaf bepaalde hoeveelheden neemt bijvoorbeeld de kans op een beroerte, longkanker, leveraandoeningen en diabetes type 2 toe (Voedingscentrum). 

Wat zijn de gevolgen van drugsgebruik?

Ook drugs heeft verschillende negatieve gevolgen voor de gezondheid van de gebruiker. Zo kan het roken van cannabis longschade veroorzaken (Jellinek). 

Wat zijn de gevolgen van alcohol – en drugsgebruik voor u als werkgever? 

Als uw medewerker grote hoeveelheden alcohol of drugs gebruikt, kan dit zorgen voor (Trimbos Instituut 2020, TNO en Trimbos Instituut 2022):

• Meer verzuim
  Volgens het Trimbos Instituut leidt alcoholgebruik ieder jaar tot bijna 5,5 miljoen verzuimdagen.
  
  
• Minder productiviteit
  Minder productiviteit en ziekte door alcoholgebruik kost werkgevers volgens het Trimbos Instituut 1,3 miljard euro per jaar.
  
  
• Arbeidsongevallen
  In het algemeen zien TNO en Trimbos geen samenhang met alcohol en drugs. Wat hen wel opvalt is dat arbeidsongevallen in de bouwsector vaker plaatsvinden bij zware drinkers. In de sectoren industrie, handel, horeca en zakelijke dienstgevallen hangt drugsgebruik samen met meer arbeidsongevallen.
  
  
• Financiële schade
  Een medewerker kan door overmatig alcohol– of drugsgebruik financiële schade veroorzaken. Bijvoorbeeld door het kapotrijden van een heftruck.
  
  
• Reputatieschade
  Een medewerker kan door overmatig alcohol– of drugsgebruik reputatieschade veroorzaken. Bijvoorbeeld doordat uw medewerker iets zegt of doet dat niet door de beugel kan.

Cijfers over alcohol– en drugsgebruik onder Nederlandse medewerkers

Hoeveel medewerkers in Nederland gebruiken drugs?

TNO en het Trimbos Instituut onderzochten ook hoeveel medewerkers drugs gebruiken. Eén op de tien medewerkers drugs. Cannabis (8%) werd het meest gebruikt, gevolgd door XTC (3,9%), cocaïne (2,1%), overige drugs (1,8%) en amfetamine (1,6%). Ongeveer 1,2% van de medewerkers gaf aan (bijna) iedere dag cannabis te gebruiken.

Is er verschil in alcoholgebruik tussen sectoren?

TNO en het Trimbos Instituut onderzochten daarnaast in welke sectoren de meeste en minste alcohol wordt gebruikt. Medewerkers in de horeca zijn het vaakst overmatige (13,1%) of zware (17,1%) zware drinkers. Ook in de bouw wordt vaak overmatig (11,3%) en zwaar (13%) gedronken. Net als in de landbouwsector (10,1% overmatige en 15,1% zware drinkers). De zorgsector is de sector met het minste problematische alcoholgebruik (7,3% zware drinkers en 6,4% overmatige drinkers).

Is er verschil in drugsgebruik tussen sectoren?

Gebruik van drugs kwam volgens TNO en het Trimbos Instituut het meest voor onder horecamedewerkers. In deze sector gebruikte 23,2% van de medewerkers drugs. Ook in de ICT en Zakelijke dienstverlening (beiden 13,9%) werd redelijk vaak drugs gebruikt. In de landbouwsector gebuikte men het minste drugs (4,5%).

Wetgeving en regels over alcohol– en drugsgebruik op het werk

Wat zijn de regels over alcohol en drugs op de werkvloer?

In Nederland is er wetgeving over alcohol– en drugsgebruik in het verkeer, vervoer over het spoor en in de lucht – en scheepvaart. Wie bijvoorbeeld voor zijn of haar werk aan het verkeer deelneemt, mag niet meer alcohol of drugs gebruiken dan in de wet staat. Er is geen duidelijke wetgeving voor beroepen die niet hieronder vallen (Expertisecentrum werk + alcohol en drugs). Wel kan een bedrijf hierover zelf regels opstellen. Zo kunt u bijvoorbeeld het gebruik en onder invloed zijn van alcohol en drugs op het werk verbieden. Deze regels zijn dan meestal onderdeel van een ADM-beleid (Alcohol-, Drugs- en Medicijnbeleid).

Mag u uw medewerkers testen op alcohol of drugs?

Uw mag uw medewerkers niet testen op alcohol en drugs. Hierop zijn een aantal uitzonderingen. Voor treinmachinisten, vliegtuigpersoneel, schippers en deelnemers aan het wegverkeer is er wel wetgeving die testen mogelijk maakt. Maar testen mag niet zomaar. Alleen bepaalde ambtenaren of door de Minister aangewezen personen mogen de test afnemen. Ook bent u als werkgever verplicht om maatregelen te nemen die de privacy van uw medewerkers dan beschermen (Trimbos Instituut, 2020).

Wat is een ADM-beleid?  

‘ADM’ staat voor ‘Alcohol, Drugs en Medicijnen’. Want naast alcohol en drugs, kan ook medicijngebruik invloed hebben op het werk. In een ADM-beleid staan de afspraken die binnen uw bedrijf gelden over het gebruik van alcohol, drugs en medicijnen in relatie tot het werk.

Wat staat er in een ADM-beleid?  

Een goed ADM-beleid bestaat uit vier onderdelen (Trimbos Instituut, 2020):

1. Regels en afspraken
   In dit deel beschrijft u de regels en afspraken die binnen uw bedrijf gelden over alcohol– en drugsgebruik in relatie tot werk.
   
   
2. Preventie en bewustwording
   In dit deel beschrijft u wat u doet om problemen met alcohol en drugs te voorkomen. Bijvoorbeeld hoe u medewerkers informeert en bewust maakt van de risico’s.
   
   
3. Begeleiding en zorg
   In dit deel beschrijft u hoe u medewerkers helpt die te maken hebben met problematisch gebruik van alcohol, drugs en medicijnen of een verslaving.
   
   
4. Handhaving en maatregelen
   In dit deel beschrijft u hoe uw bedrijf ervoor zorgt dat regels en afspraken worden nageleefd. Ook beschrijft u welke maatregelen u neemt als regels en afspraken niet worden nageleefd.

Hoe stelt u een ADM-beleid op?

Het Trimbos-instituut heeft een handreiking opgesteld. Hiermee kunt u als werkgever stap voor stap een ADM-beleid opstellen. Na het opstellen, moet het beleid worden goedgekeurd door de ondernemingsraad van uw bedrijf.

Een medewerker met een alcohol– of drugsprobleem helpen

Krijgt u met verzuim te maken?

Dan kunnen de kosten van uw zieke medewerker oplopen tot gemiddeld € 405,- per dag. Als werkgever bent u dan namelijk verplicht om onder andere het loon door te betalen. Bent u goed verzekerd? Met een verzuimverzekering van Sazas beschermt u uzelf tegen de financiële risico’s van verzuim.

Premie berekenen

Wat kunt u doen als u denkt dat uw medewerker een alcohol– of drugsprobleem heeft?

Denkt u dat uw medewerker een alcohol – of drugsproblemen heeft? Dan is het belangrijk om het gesprek met hem of haar aan te gaan. Spreek uw bezorgdheid uit, benoem welke signalen u ziet en vraag wat de oorzaak zou kunnen zijn. Probeer weg te blijven van oordelen of diagnoses.

Bij een alcohol– of drugsprobleem kan de bedrijfsarts verder helpen. Geef uw medewerker de gelegenheid een behandeling te volgen. Ook kan het nodig zijn om zijn of haar werkzaamheden aan te passen. Blijf daarnaast betrokken bij uw medewerker, ook bij tijdelijke afwezigheid en na eventuele terugkeer. 

Houd er rekening mee dat een (bedrijfs)arts geen medische informatie met u mag delen. U mag uw medewerker ook niet naar medische gegevens vragen (NVAB, 2021). 

Wat kunt u doen ter preventie van alcohol– en drugsgebruik?

Preventie betekent voorkomen. Want u voorkomt natuurlijk het liefst dat uw medewerkers alcohol of drugs gebruiken op het werk. Of dat uw medewerker een alcohol– of drugsprobleem krijgt. 

Een onderdeel van preventie is het opstellen van een ADM-beleid. Alcohol – en drugsgebruik als risico meenemen in de Risico-Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) kan ook.

Daarnaast is het belangrijk uw medewerkers te informeren over de risico’s van alcohol– en drugsgebruik. Geef ook aan waar zij terechtkunnen als ze vragen hebben over dit onderwerp. Tot slot kan het helpen om medewerkers van uw HR-afdeling te trainen op dit onderwerp: hoe kunnen zij signalen van alcohol – en drugsgebruik herkennen? En hoe kunnen zij omgaan met eventuele signalen? (NVAB, 2021).