Er komt veel af op mensen die een dierbare verliezen. Als het om een partner, kind, ouder of een ander familielid gaat, moet er vaak ook nog veel geregeld worden voor de uitvaart. Soms is er op zo’n moment niet veel tijd om stil te staan bij het verlies, of dringt het nog niet door. In dat geval komt de rouw pas later. Iedereen gaat op zijn of haar eigen manier om met verlies. Maar er is wel gebleken dat de meeste rouwende mensen de volgende fases doorlopen in het rouwproces:
Hoelang iemand rouwt is niet te voorspellen. Het wisselt van dagen tot soms meerdere jaren dat iemand in een rouwproces zit. Een verlies heeft pas een plekje gekregen als iemand er af en toe aan denkt, maar het verdriet niet langer zijn of haar leven beheerst.
Tijdens een rouwproces kunnen mensen te maken krijgen met fysieke en/of mentale klachten. Zo kunnen eetgewoontes veranderen door veel meer of minder te eten en drinken dan daarvoor. Mensen kunnen ook last krijgen van vermoeidheid, concentratieproblemen, slapeloosheid en overactief gedrag. Daarnaast kan rouw ook samengaan met een aantal gevoelens zoals angst, agressie, schuld, verwarring, opluchting, droefheid en depressie.
Er verandert veel in het leven van iemand die rouwt. De lege plek die een dierbare letterlijk en figuurlijk achterlaat kan een grote impact hebben. Mensen die nog midden in het rouwproces zitten stellen vaak andere prioriteiten. In veel gevallen verdwijnt het werk naar de achtergrond. Fysieke en mentale klachten, of een combinatie daarvan, kunnen er ook toe leiden dat een rouwende medewerker (tijdelijk) niet of niet goed in staat is zijn of haar werk uit te voeren.
Vakbond CNV deed onderzoek naar de gevolgen van rouw onder 1100 werkenden. Uit het onderzoek bleek dat rouw een enorme impact heeft op de werkvloer. Miljoenen werkenden krijgen met rouw te maken. 1 op de 10 werkenden die een dierbare heeft verloren, krijgt een burn-out door de combinatie van werk en rouw. Een kwart van de ondervraagden kan langere tijd niet goed functioneren.
Van de mensen die deelnamen aan het onderzoek heeft bijna de helft (44%) in de afgelopen 10 jaar een dierbare verloren. Daarvan heeft 33% zich kort ziekgemeld en 9% heeft zich voor langere tijd ziekgemeld. Ook moest 16% van hen vakantiedagen opnemen omdat hij of zij niet goed kon functioneren op het werk. 26% van de rouwenden is weer te snel aan het werk gegaan.
Werkgevers die rouwende medewerkers goed ondersteunen door de juiste aandacht en betrokkenheid te geven, kunnen (langdurige) uitval beperken. Onvoldoende rouwbegeleiding vanuit werkgevers kan leiden tot hoger en langdurig verzuim. Ook kan het leiden tot lagere productiviteit, demotivatie en een lagere betrokkenheid van de medewerker bij de organisatie. Er zijn zelfs mensen die om die reden een organisatie verlaten.
Daarom is het belangrijk dat u en uw collega’s een rouwende medewerker aandacht blijven geven, ondersteunen en begrip tonen tijdens het rouwproces. Maar hoe doet u dat? Iemand ondersteunen bij rouw is maatwerk. De ene persoon is heel open en vindt het fijn om zijn of haar verhaal kwijt te kunnen over het verlies. De andere persoon vindt het lastig om erover te praten of heeft er geen behoefte aan en wil op het werk vooral afleiding vinden. Het is aftasten wat werkt en op basis van goede gesprekken met uw rouwende medewerker een oplossing op maat te vinden. Hieronder geven wij u praktische informatie en tips over hoe u rouwbegeleiding als werkgever kunt aanpakken:
Rouwprotocol
Stel een rouwprotocol op. Heeft u die al? Loop het dan nog eens door. In dit protocol legt u bijvoorbeeld vast hoe u en uw medewerkers omgaan met rouw wanneer iemand hiermee te maken krijgt. Hierin kunt u ook tips voor medewerkers en leidinggevenden opnemen over hoe zij kunnen omgaan met een rouwende collega. In dit protocol kunt u ook een checklist opnemen met zaken die moeten gebeuren, zoals bijvoorbeeld het informeren van naaste collega’s en de directie, het bespreken van rouwverlof en de werkoverdracht.
Rouwproces
Zorg dat u kennis van rouwprocessen heeft, zodat u bijvoorbeeld signalen van fysieke en/of mentale klachten kunt herkennen. En zodat u beter weet hoe u uw rouwende medewerker kunt ondersteunen.
Wees betrokken
Steun uw rouwende medewerker door bijvoorbeeld naar de uitvaart te gaan. Stuur een kaart en laat weten dat u er voor hem of haar bent. Vraag regelmatig hoe het gaat, hoe diegene zich voelt en waar hij of zij behoefte aan heeft. Op die manier laat u zien dat u betrokken blijft.
Met collega’s in gesprek over het verlies
Andere collega’s spelen ook een belangrijke rol bij de ondersteuning van een rouwende. Vaak nemen zij tijdelijk het werk over en wanneer hun rouwende collega weer aan het werk is merken zij het sneller als degene last heeft van fysieke en/of mentale klachten. Collega’s kunnen een betrouwbare en goede ondersteuning zijn tijdens het rouwproces. Houd als werkgever goed in de gaten of de rouwende medewerker zich vrij voelt om te praten over het verlies met naaste collega’s. Bied vooral de gelegenheid om erover te praten en speel in op behoeftes. Laat iemand ook met rust diegene hier geen behoefte aan heeft. Vraag of er collega’s zijn die ervaring met rouw hebben. Geef hen een rol als buddy, waar de rouwende medewerker terecht kan als hij of zij een moeilijk moment heeft.
Neem initiatief
Een rouwende medewerker die het moeilijk heeft, is vaak niet (goed) in staat om zelf initiatief te nemen voor het onderhouden van contact. Neem daarom als werkgever zelf het initiatief door regelmatig contact op te nemen om te vragen hoe het met diegene gaat.
Erkenning
Geef de medewerker de ruimte om te rouwen, ook op de werkplek. Verdriet kunnen uiten, ook bij collega’s en de werkgever, is heel belangrijk voor de rouwverwerking.
Rouw kan op veel gebieden het leven beïnvloeden
Laat merken dat u beseft dat rouw op veel gebieden het leven kan beïnvloeden en dat het lang kan duren voordat een medewerker weer volledig meedraait. Toon begrip voor de situatie en accepteer het als iemand nog niet in staat is om volledig mee te draaien en bepaalde verantwoordelijkheden te dragen.
Kijk naar mogelijkheden
Kijk samen met uw rouwende medewerker naar de belastbaarheid en mogelijkheden. Soms is iemand niet in staat om het volledige aantal uren per week te werken, maar kan diegene wel aan het werk blijven met minder uren. Ook kan het verlichten van het werk helpen om iemand aan het werk te houden. Bijvoorbeeld door bepaalde verantwoordelijkheden niet bij hem of haar neer te leggen. Laat uw medewerker aangeven wat hij of zij wel of niet kan.
Schuldgevoelens
Na het overlijden van een dierbare kunnen er schuldgevoelens bij nabestaanden zijn. Bijvoorbeeld wanneer een dierbare is overleden door zelfdoding. Veel nabestaanden gaan zich na het overlijden afvragen of zij iets hadden kunnen doen om het tegen te houden. Dit kan een groot schuldgevoel geven en impact hebben op de mentale gezondheid van een rouwende medewerker. Praat erover met elkaar en schakel wanneer nodig professionele hulp in.
Professionele hulp
Als u merkt dat een medewerker vastloopt, kijk dan samen naar mogelijkheden voor professionele hulp. Soms kan een psycholoog of een coach helpen bij het verwerken van rouw.
Noteer de sterfdag
Elk jaar komt de sterfdag terug en dit kan een belangrijke dag zijn voor de medewerker om bij stil te staan. Stuur een kaartje namens het bedrijf of team op die dag. Op die manier toont u begrip voor de situatie en biedt u troost.
In Nederland is er op dit moment (juli 2021) niets in de wet vastgelegd over rouwverlof. Wel kan het zo zijn dat er afspraken over rouwverlof zijn vastgelegd in een cao. In sommige cao’s zijn wel bepalingen die medewerkers recht op rouwverlof geven. De medewerker kan dan, afhankelijk van wat de cao-partijen hebben afgesproken, een aantal dagen per periode (gedeeltelijk) betaald of onbetaald verlof opnemen. Daarbij kan het zo zijn dat er voorwaarden gelden voor de relatie van de medewerker tot de overledene. Als het bijvoorbeeld om een naaste gaat zoals een partner, kind of ouder kunnen er andere bepalingen gelden dan voor minder nauwe relaties.
Als werkgever kunt u ook afspraken over rouwverlof vastleggen in de arbeidsovereenkomst met de medewerker. Bijvoorbeeld als er geen cao-bepaling is voor rouwverlof. Op die manier kunt u wel bepalingen voor rouwverlof vastleggen. Bekijk u uw cao goed of bovenstaande ook voor u geldt.
Als een medewerker meer verlof nodig heeft dan is vastgelegd in de cao of de arbeidsovereenkomst, dan kan hij of zij calamiteitenverlof opnemen. Dit kan variëren van een aantal uren tot enkele dagen tussen overlijden en uitvaart. Overleg in dit soort situaties met uw medewerker waar hij of zij behoefte aan heeft. Tijdens het opnemen van calamiteitenverlof gaat dit niet af van de vakantiedagen en wordt het loon doorbetaald. Heeft een medewerker na het overlijden en uitvaart alsnog meer tijd en ruimte nodig, bijvoorbeeld om voor de kinderen te zorgen? In dat geval biedt het zorgverlof uitkomst. Kijk voor meer informatie over de verschillende verlofregelingen op de website van CNV.
Deze informatie is met zorg samengesteld en wordt regelmatig geactualiseerd. Toch kan het gebeuren dat bepaalde informatie niet meer actueel is. Als dit het geval is, dan verwijzen wij u naar onze disclaimer.
